SEJARAH PATTANI.

Semenjak Pemerintahan Beraja Melayu dihapuskan pada tahun 1902, orang

Melayu Patani berada dalam keadaan tertekan dan daif. Seperti yang diungkap

oleh W.A.R. Wood, orang-orang Melayu telah menjadi mangsa sebuah

pemerintahan yang 'misgoverned'. Justeru, tidaklah hairan apabila kekacauan

seringkali berlaku di wilayah selatan antara tahun 1910 hingga 1923. Dalam

masa pemerintahan Pibul Songgram (1939-44), orang Melayu telah menjadi

mangsa dasar asimilasi kebudayaan atau dasar Rathaniyam.

Tindakan Pibul Songgram memihak kepada Jepun dalam Perang Dunia

Kedua telah memberikan harapan kepada orang-orang Melayu Patani untuk

membetulkan ketidakadilan yang dikenakan ke atas mereka oleh Perjanjian

Bangkok (1909). Tengku Mahmood Mahyideen, seorang pegawai berpangkat

Major dalam pasukan Force 136, pernah mengemukakan rayuan kepada pihak

berkuasa British di India supaya mengambil alih Patani dan wilayah sekitarnya

serta digabungan dengan Tanah Melayu. Harapan mereka bertambah cerah

apabila kuasa-kuasa besar dalam persidangan di San Francisco pada bulan

April 1945 telah berjanji akan membantu untuk membebaskan mana-mana

negeri yang terjajah berasaskan prinsip hak menentukan nasib sendiri (selfdetermination)

Pada 1 November 1945, sekumpulan pemimpin Melayu Patani dipimpin

oleh Tengku Abdul Jalal, bekas wakil rakyat wilayah Narathiwat, telah

mengemukakan petisyen kepada Kerajaan British merayu supaya empat wilayah

di Selatan Siam dibebaskan daripada ‘penjajahan’ Siam.

Pendirian British terhadap Siam bagaimanapun berubah apabila Peperangan

Pasifik tamat. Keselamatan tanah jajahan dan kepentingan British di Asia

Tenggara menjadi pertimbangan utama kerajaan British dalam penggubalan

dasarnya terhadap Siam atau pun Patani. Kerajaan British juga memerlukan

kerjasama Siam bagi mendapatkan bekalan beras bagi keperluan tanah

jajahannya. Tidak kurang pentingnya kerajaan British terpaksa menyesuaikan

dasarnya terhadap Siam dengan tuntutan Amerika Syarikat yang mahu

mengekalkan wilayah Siam seperti dalam tahun 1941.

Kebangkitan Komunis di Asia Tenggara selepas perang juga menjadi

faktor pertimbangan British dalam menentukan dasarnya. Kerajaan British

menganggap Siam sebagai negara penampan terhadap ancaman Komunis

Cina. Justeru, Kerajaan British mahu pastikan Siam terus stabil dan memihak

kepada Barat dalam persaingan dengan negara-negara Komunis. Kebangkitan

Komunis di Semenanjung Tanah Melayu pada bulan Jun 1948 memerlukan

Pengenalan: Pengajian Strategi Dan Hubungan Antarabangsa / 13

British mempertingkatkan lagi kerjasama dengan Siam bagi menghapuskan

kegiatan pengganas-pengganas Komunis di perbatasan Siam-Tanah Melayu.

Oleh kerana itu Isu Patani dianggap sebagai penghalang ke arah kerjasama

sempadan yang berkesan untuk British dengan Siam. Selepas persidangan

Songkhla pada awal bulan Januari 1949, pihak berkuasa British di Tanah Melayu

mula mengambil tindakan ke atas kegiatan GEMPAR di Semananjung Tanah

Melayu. Tengku Mahmood Mahyideen, seorang pemimpin utama Melayu Patani,

telah ditekan oleh pihak berkuasa British di Tanah Melayu manakala Tuan Guru

Haji Sulung telah ditangkap oleh pihak berkuasa Siam atas tuduhan subversif.

GEMPAR, sebuah pertubuhan politik masyarakat Melayu Patani di Semenanjung

juga telah disekar aktivitinya. Akibat daripada tekanan tersebut, gerakan

Melayu Patani mula lemah dan goyah.

Sungguhpun begitu, perjuangan Tengku Mahmood Mahyideen dan Tuan

Guru Haji Sulung telah diteruskan generasi muda Patani. Dalam tahun 1960-an,

beberapa pertubuhan pembebasan telah ditubuhkan bagi memperjuangkan

kemerdekaan Patani melalui perjuangan bersenjata. Perjuangan itu bagaimanapun

masih belum menempa sebarang kejayaan.

BAB 1

Kerajaan Melayu Patani

Sejarah awal Kerajaan Melayu Patani masih lagi diselimuti kekaburan.

Dalam catatan sejarah tidak dapat dipastikan asal-usul atau tarikh sebenar

kerajaan Melayu Patani didirikan. Mengikut catatan pelawat-pelawat China

yang membuat perhubungan dengan negeri-negeri Asia Tenggara pada abad

kedua Masehi sebuah negeri bernama “Lang-ya-shiu” atau Langkasuka (Paul

Wheatley 1961, 387-412) sudahpun wujud ketika itu. Berpandukan catatan

tersebut ahli-ahli sejarah Eropah percaya bahawa negeri Langkasuka yang

terletak di pantai timur Semenanjung Tanah Melayu antara Senggora

(Songkhla) dan Kelantan itu adalah lokasi asal negeri Patani. Adalah dipercayai

bahawa ibu negerinya pada masa itu terletak di sekitar daerah Yarang. Patani

adalah sebuah kerajaan yang termaju di Semenanjung Tanah Melayu dan

sebuah pelabuhan yang penting sejak kurun ke-8 Masehi kerana Teluk

Langkasuka (Teluk Patani sekarang) sangat sesuai dijadikan tempat kapalkapal

dagang berlabuh dan berlindung daripada ribut tengkujuh. Paul Wheatly

menjelaskan bahawa kerajaan Langkasuka menguasai jalan perdagangan

timur-barat melalui Segenting Kra dan kekuasaannya meliputi kawasan

Semenanjung sehingga ke Teluk Benggala. Kerajaan Melayu Langkasuka

wujud sehingga menjelang abad ketiga belas dan diganti oleh Kerajaan

Melayu Patani.

Persoalan bagaimana Langkasuka bertukar menjadi Patani masih belum

dapat dipastikan oleh para pengkaji sejarah kerana tidak ada sebarang cacatan

sejarah yang jelas mengenainya. A.Teeuw dan Wyatt berpendapat bahawa

Patani telah ditubuhkan sekitar pertengahan abad ke-14 dan ke-15. Pendapat

mereka berasaskan kepada tulisan Tomes Pires dan lawatan Laksamana

Cheng Ho ke rantau ini dalam tahun 1404-1433 T.M. (Teeuw & Wyatt

1970,3). Mengikut Hikayat Patani pula, Kerajaan Melayu Patani berasal dari

kerajaan Melayu yang berpusat di Kota Mahligai yang diperintah oleh Phya

Tu Kerab Mahayana (Teeuw & Wyatt 1970,68). Oleh kerana kedudukan Kota

Mahligai itu terlalu jauh ke pedalaman dan sukar untuk didatangi oleh

pedagang-pedagang telah menyebabkan Phya Tu Antara, anak Phya Tu

Kerab Mahayana, memindahkan pusat kerajaannya ke sebuah perkampungan

nelayan yang kemudiannya diberi nama “Patani”, dipercayai berpusat di

Kampong Grisek dalam wilayah Patani sekarang ini.